WPŁATY POLSKI do EU 2014 :
17 mld 700 mln 683 tys. zł.
1 mld 492 mln / mies
Czy można nowy stadion zaorać? Można, a w pewnych warunkach nawet trzeba…
Wygląda na to że miękka, równiutka murawa na stadionach na Euro2012 będzie mieć po Euro2012 jedno zastosowanie. Miejscowi oficjele będą sobie mogli na niej wygodnie legnąć i gapiąc się w niebo pomedytować co z tym fantem dalej robić. Radosna budowa szeregu mastodontów na wielką imprezę to jedno. Jest częścią programu, apogeum narodowego zastaw się a postaw się. Państwo się zapożycza, wyrzuca tony pieniędzy, chce zabłysnąć i zaszpanować kiedy oczy całej Europy zwrócone będą w jego kierunku. Wprawdzie szpanowanie nowymi stadionami gdy nie ma nawet starych autostrad aby na nie dojechać jest trochę śmieszne, ale co tam. Ważne że kierunek słuszny. W końcu Europa zobaczy w TV stadiony od środka a nie korki na kartofliskach je łączących.
Idzie więc na te mastodonty olbrzymia, jednorazowa i bezzwrotna kasa. O bardziej przyziemnych sprawach, takich jak późniejsze spłacanie tej ekstrawagancji przez dekady przez lud pracujący miast i wsi, w przed imprezowej euforii mówić raczej nie wypada. W końcu trwa ciągle pierwsza faza realizowania wielkich budów państwowych – faza entuzjazmu. Trzy następne – faza szukania winnych, faza karania niewinnych oraz faza nagradzania tych którzy nie mieli z tym nic wspólnego – są dopiero przed nami.
Zupełnie czym innym niż koszty budowy stadionów są koszty ich utrzymania po imprezie. Kiedy jupitery zgasną, kibice wyjadą, wiatr zacznie hulać po pustych trybunach. Kasę na to będzie musiała wyłożyć gmina, i to kasę sporą. Wątpliwe czy państwo, będące w coraz większym finansowym jogurcie, będzie skore do pomocy. Trudno też liczyć na to aby nagłe sukcesy klubów w europejskich rozgrywkach zaczęły szczelnie wypełniać puste mastodonty pomagając gminom je finansować. Wprawdzie kasa na utrzymanie stadionu jest dużo mniejsza niż na budowę nowego ale jest specjalnie uciążliwa. Nie tak sexy, tyka regularnie rok w rok, turystów nie przyciąga, żadnego dochodu nie generuje. W dodatku nie jest jasne w imię czego gmina miałaby utrzymywać stadion na który jej nie było stać w pierwszym rzędzie i który nie dodaje do lokalnej infrastruktury tak jak dodają choćby wydatki na drogi, szkoły czy kanalizację. Jest, inaczej mówiąc, bezużyteczną piramidą.
Cenne doświadczenia mają w tej mierze Portugalczycy. Przerastająca siły kraju organizacja mistrzostw Euro2004 zbankrutowała tam państwo. Owszem, dołożyły się też inne przyczyny ale szpanowanie mistrzostwami miało być swoistym zwieńczeniem cywilizacyjnego sukcesu kraju. Bankrutujące w parę lat po tym sukcesie państwo obcięło znacznie finansowanie gminom. A gminy pozbawione szmalu zachodzą teraz w głowę co tu robić z kosztownymi mastodontami, potrzebnymi na rozegranie paru meczów 8 lat temu. Miasta Aveiro i Leiria na przykład zmuszone były do obcięcia dotacji na obiekty publiczne. Drugoligowy klub w Aveiro nie potrzebuje aż 30-tysięcznego, nowoczesnego stadionu zbudowanego tam na Euro2004 kosztem blisko $100m. Koszty jego utrzymania zjadają teraz gminę. To samo ze stadionem w Leiria, który kosztował $120m.
Definitywnym rozwiązaniem problemu utrzymywania kosztownego mastodonta w nieskończoność i związanego z tym bezsensownego upływu krwi, jest spychacz. Przyciśnięte kryzysem do muru gminy portugalskie otwarcie rozważają coś co było jeszcze do niedawna herezją – zaoranie w czorta supernowoczesnych obiektów użytych raptem kilka razy. W niektórych sytuacjach może to być całkiem rozsądną alternatywą. Grunt przyda się zawsze. Ludzie kupią go pod domy, dacze czy ogródki. Albo usadowi się tam jakiś zakład czy supermarket i kasa dla gminy będzie tykać. Ale teren musi być płaski i wolny. Wielka piramida z ziemi i betonu, niezbyt centralnie do tego położona, może nie mieć po prostu żadnego ekonomicznego zastosowania. Okazyjne imprezy i najlepszy marketing, nawet koncert Madonny raz na dekadę, nie uczynią z tego inwestycji rentownej. Nie dość że sam mastodont z inwestycyjnego punktu widzenia jest stratą. Strata ta wisi kamieniem młyńskim na szyi gminy przez lata, nie rokując żadnego ekonomicznego pożytku na przyszłość.
Przynoszące zysk stadiony, owszem, zdarzają się. Ale rzadko. Są prędzej rezultatem a nie przyczyną. Buduje się je zwykle wokół klubu już odnoszącego sukces. A i to rzadko od zera lecz modernizując raczej stary obiekt. Być może warto więc doświadczenia Portugalczyków przeanalizować i podejść do sprawy pragmatycznie? Tam gdzie mastodont może zarabiać na siebie po Euro 2012 problemu nie ma. Ale co tam gdzie nie ma na to szansy a kosztuje? Czy czasem zaraz po wyjściu ostatniej ekipy telewizyjnej ze stadionu i ostatniego zawodnika z szatni Euro2012 nie warto aby gmina, oszczędzając sobie wielu lat nieuniknionej agonii, od razu rozważyła potraktowanie swojego mastodonta buldożerem? To nie jej w końcu kasa…
Wyjątkiem może być stadion narodowy w Warszawie który buldożerom się nie podda. Wyglądający z daleka jak narodowy namiot cyrkowy obiekt słynące z dalekowzroczności władze Warszawy natychmiast po Euro2012 oddadzą pewnie z powrotem niedawnym handlarzom ze stadionu X-lecia, przywracając deficytowej piramidzie jakiś biznesowy sens. Wielki bazar X-lecia rozpocznie swoje drugie życie.
