Losy złota Polski w 1939

W 1939 r. polskie złoto ewakuowano przez Łuck i Dubno. Co o tym wiemy?   SEE

. (  )  Rajchmanowi udało się z Tarnopola nawiązać kontakt z kolumną z Zamościa i wydać jej odpowiednie rozkazy. Wymarsz z Mikuliniec nastąpił 11 września o 18.30. Na konwój czekała trudna przeprawa przez Dniestr z powodu stanu mostów, które mogłyby nie wytrzymać ciężaru samochodów. Problemem pozostawało też znalezienie miejsca postoju pod Horodenką, ponieważ w okolicy nie było lasu.

12 września kolumna dotarła na stację kolejową w Śniatynie. Następnego dnia wieczorem, jak podaje Sławomir Cenckiewicz, mimo nalotów Luftwaffe, dołączyły do niej tzw. transporty: brzeski, siedlecki i zamojski. 13 września ok. 75 ton złota przeładowano do 10 wagonów kolejowych.

«Po odprawieniu transportu złota uporządkowane kolumny samochodowe skierowałem w stronę Tarnopola do dyspozycji szefa Administracji Armii» – czytamy w liście Henryka Floyar-Rajchmana do prezesa Banku Polskiego Władysława Byrki informującym o wywiezieniu złota z kraju.

(  ) 

Polskie złoto już pod opieką płk Matuszewskiego zostało przewiezione do portu w Konstancy, skąd przetransportowano je przez Turcję i Syrię do Libanu. Następnie popłynęło do francuskiego Tulonu, a po agresji Niemiec na Francję dotarło do Anglii.

Złoto pozostawione w Dubnie, jeszcze przed agresją Armii Czerwonej na wschodnie województwa, również wywieziono do Rumunii: jedna tona została sprzedana, a pozostałe trzy złożono w skarbcu Narodowego Banku. Ta część złota przetrwała w Rumunii całą wojnę, a po wojnie została sprowadzona do Polski.

Wśród ciekawostek związanych z ewakuacją złota wspomnieć należy m.in. udział w tej akcji lekkoatletki Haliny Konopackiej, mistrzyni olimpijskiej w rzucie dyskiem, najsłynniejszej polskiej sportsmenki okresu międzywojennego, prywatnie żony płk. Ignacego Matuszewskiego. Od 9 września prowadziła ona z Łucka do Śniatynia jeden z samochodów z kruszcem, pomagała także w przeładunkach na poszczególnych przystankach ewakuacyjnego szlaku. Interesujący jest także fakt, że ojcem chrzestnym Ignacego Matuszewskiego był pochodzący z Wołynia Bolesław Prus.

Z publikacji Sławomira Cenckiewicza dowiadujemy się, że misja mjr. Floyar-Rajchmana nie zakończyła się w Śniatynie. Następnie otrzymał on rozkaz przejęcia kontroli nad transportem złota, srebra i innych kosztowności (m.in. rękopisów, szabel i drogocennych eksponatów z tzw. Muzeum Belwederskiego) Funduszu Obrony Narodowej, który był w drodze z Tarnopola do Horodenki. 16 września 1939 r. Rajchman wyjechał do Horodenki z zadaniem wyekspediowania skarbów FON za granicę. Odnalazł złożoną z trzech ciężarówek kolumnę FON. Przed zajęciem Horodenki przez bolszewików wyprowadził transport do Kut, a następnie do Czerniowiec położonych wówczas na terenie Rumunii.

Natalia DENYSIUK

LESZEK ŻEBROWSKI - Stanisław Mikołajczyk: prosowiecki poputczik

W II RP był już "kimś", w związku z tym, gdy w 1939 r. znalazł się w Paryżu a następnie w Londynie mógł pełnić bardzo eksponowane funkcje w instytucjach Polskiego Państwa na Wychodźstwie. W 1943 r., po śmierci gen. Władysława Sikorskiego, został premierem rządu.

Był to najbardziej krytyczny dla Polski czas, gdy już było pewne, że to Sowieci a nie Alianci zajmą Polskę. Polaryzowały się orientacje polityczne, na:

- niepodległościową (niezłomną),
- oportunistyczną i
- zdradziecką.

Mikołajczyk znalazł się wraz ze swym ugrupowaniem chłopskim na pozycjach oportunistycznych, jak się okazało - legalizujących okupację sowiecką. Nic nie ugrał, ale pozwolił aliantom zachodnim umyć ręce od sprawy polskiej.

Podczas tzw. "wyborów" w 1947 r. komuniści rozbijali te dołowe struktury Polskiego Stronnictwo Ludowego (PSL), które uznali za wrogie. Ok. dwustu działaczy straciło życie, inni trafiali do więzień. Mikołajczyk przy pomocy Amerykanów (a być może nie tylko) zdołał uciec na Zachód, kilku innym działaczom też to się udało. Ale PSL został zniszczony, spacyfikowany i pod nazwą "Zjednoczone Stronnictwo Ludowe" przeszedł całkowicie na pozycje prokomunistyczne.

Na emigracji (początkowo w Londynie, następnie w USA) Mikołajczyk nie odegrał już żadnej roli. Odsunęli się od niego nawet najbliżsi współpracownicy. Nie darowali mu tego, że sprowadził potężny ruch ludowy na manowce polityczne i faktycznie go unicestwił.

*  *  *  *