11.pal., Stanisławów * Sztandar n i e o d n a l e z i o n y

11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej

         SEE

11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej
Odznaka pamiątkowa
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1 października 1921
Rozformowanie	21 września 1939
Nazwa wyróżniająca	Karpacki
Tradycje
Święto	2 czerwca
Nadanie sztandaru	22 listopada 1938
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Stanisław Sopotnicki
Ostatni	ppłk Czesław Obtułowicz
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Stanisławów
Podporządkowanie	6 Grupa Artylerii, 11 Dywizja Piechoty
Rodzaj wojsk	artyleria
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska Lądowe

11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej (11. pal.) – oddział artylerii lekkiej Wojska Polskiego II RP.

Spis treści 1 Formowanie i służba pokojowa 2 Działania w kampanii wrześniowej 3 Żołnierze pułku 4 Przypisy 5 Bibliografia

Formowanie i służba pokojowa

11 Pułk Artylerii Polowej (11 pap) sformowany został 1 października 1921 w garnizonie Stanisławów z połączenia III dywizjonu 5 Pułku Artylerii Polowej stacjonującego wówczas w Kamionce Strumiłowej i II dywizjonu 12 Pułku Artylerii Polowej stacjonującego w Gajach Wielkich koło Tarnopola. Dowództwo pułku zorganizowane zostało na bazie dowództwa XI Brygady Artylerii. Obydwa dywizjony brały udział w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Po utworzeniu jednostki III/5 pap przemianowany został na I dywizjon, a II/12 pap – II dywizjon.
III dywizjon 5 Lwowskiego Pułku Artylerii Polowej powstał w czerwcu 1919 (m.p. Kamionka Strumiłowska). Dywizjon trzybateryjny, baterie czterodziałowe bez jaszczy, 7 bateria miała austriackie polówki 80 mm. , 8 bateria rosyjskie trzycalówki 76,2 mm., a 9 austriackie haubice100 mm. W trakcie działań wojennych baterie były stopniowo przezbrajane w armaty francuskie 75 mm.
II dywizjon 12 Kresowego Pułku Artylerii Polowej (m.p. Gaje Wielkie k. Tarnowa). Dywizjon trzybateryjny, baterie czterodziałowe wyposażone w armaty francuskie 75 mm. Przybył do Polski w lipcu 1919 r. wraz z 6 Dywizją „Błękitnej Armii” gen. Hallera. Oba dywizjony zapisały się chwalebnie w czasie działań wojennych 1920 r. III dywizjon zakończył swój szlak bojowy pod Chmielnikiem, a II dywizjon pod Zbarażem.
11 pap zajmował koszary przy ulicy Bilińskiego oraz baraki przy ulicy Zosina Wola. W skład każdego z dywizjonów wchodziły trzy baterie, a każda z nich uzbrojona była w cztery 75 mm armaty. 3 grudnia 1921 przystąpiono do formowania III dywizjonu. Utworzono dowództwo dywizjonu, a I i II dywizjony wydzieliły ze swego składu po jednej baterii. Po przeprowadzonej reorganizacji pułk liczył trzy dywizjony po dwie baterie (2, 3, 5, 6, 7, i 8). W 1922 I dywizjon dyslokowany został do Kołomyi.
Pułk obchodził swoje święto 2 czerwca na pamiątkę zwycięskiego boju 6 baterii II dywizjonu pod Obodówką.
11 pap był organiczną jednostką artylerii 11 Karpackiej Dywizji Piechoty. Od 1928 pod względem kontroli stanu wyszkolenia oraz w czasie szkoły ognia podlegał także dowódcy 6 Grupy Artylerii we Lwowie.
1 stycznia 1931 jednostka przemianowana została na 11 Pułk Artylerii Lekkiej^[1].
W 1934 pułk otrzymał nazwę wyróżniającą "Karpacki" oraz prawo noszenia piór cietrzewia na czapkach i znaczek na patkach. Przysięgę składano na działo, od 1938 na sztandar.
26 sierpnia 1935 Minister Spraw Wojskowych koszarom pułku przy ulicy Bilińskiego nadał nazwę Koszary im. Generała Józefa Bema^[2].
Jedna z baterii pułku brała udział w akcji na Zaolziu. Ostatnią honorową baterią pułku była 5 bateria.
22 listopada 1938, we Lwowie, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki wręczył dowódcy pułku sztandar ufundowany przez społeczeństwo województwa stanisławowskiego^[3]. Tego samego dnia oddział otrzymał buńczuk.

Działania w kampanii wrześniowej

Pułk walczył w składzie armii od 5 września 1939

W kampanii wrześniowej pułk wziął udział w składzie 11 Karpackiej Dywizji Piechoty w Armii "Karpaty".
Pułk w wyniku spóźnionej mobilizacji i bombardowań lotniczych transportu dopiero 3 września częścią sił znalazł się w rejonie koncentracji i wziął udział w walkach o Bochnię i Brzesko. W dniach 7–8 września bronił rejonu Brzostek–Kołaczyce, następnie w rejonie Barycza w dniach 9–10 września toczył zacięte walki. 13 września walczył w rejonie Krzywczy nad Sanem, aby 14 września wkroczyć do Przemyśla.
W nocy z 15 na 16 września pułk wziął udział w natarciu na Janów, aby następnie toczyć walki obronne w lasach janowskich. 18 września pod Lelechówką przebił się przez pierścień okrążenia wojsk niemieckich, po czym 19–20 września prowadził ciężkie walki pod Brzuchowicami i Hołoskiem.
21 września 1939 roku resztki 11 Karpackiego Pułku Artylerii Lekkiej skapitulowały przed wojskami radzieckimi.
29 sierpnia o godzinie 18.00 pułk otrzymał rozkaz mobilizacji, który po pół godzinie został odwołany. Następnego dnia w południe nadszedł drugi rozkaz mobilizacyjny, wyznaczający termin mobilizacji na dzień 31 VIII 1939. W pierwszym rzucie dotarły z 3/4 września w rejon Brzeska celem zabezpieczenia wyładunku pododdziałów 11 DP I/53 pp z 7 baterią, I/48 pp z 1 baterią i II/49 pp z 2 baterią. Zostały one przechwycone rozkazem dowództwa Armii "Kraków". Pozostałe baterie wyładowywały się w następnych dniach w rejonie Bochni. 9 września pod Baryczą do macierzystego pułku dołączyła tylko 7 bateria (wraz z dowództwem I dywizjonu). Do pułku nie dołączyła zbombardowana w transportach kolejowych 9 bateria. Tak więc pułk wchodził do działań bojowych z sześcioma bateriami – 3,4,5,6,7 i 8, dzieląc swój szlak bojowy z 11 KDP.

Armata 75 mm wz. 1897

9 IX – Barycz, marsz na Dubiecko
11/12 IX – Bircza, Dubice, rozkaz marszu na Przemyśl
13 IX – marsz na Przemyśl, bój pod Łętownią
13/14 – wkroczenie do Przemyśla,marsz na Sądową Wisznię
15 IX – osiągnięcie rejonu Sądowej Wiszni, rozkaz o dalszej akcji na Lasy Janowskie
15/16 IX – rozbicie w nocnym natarciu w rejonie Mużyłowic pułku SS Germania
17 IX – walki w Lasach Janowskich, rozkaz przebijania na Lwów
18 IX – ciężkie walki pod Lelechówką, osiągniecie Brzuchowic, reorganizacja pułku
19 IX – natarcie na Hołosko z zamiarem wejścia do Lwowa otoczonego przez Niemców
19/20 IX – nocne natarcie na Hołosko.
20 IX – ostatnie próby przedarcia się do Lwowa. Około godziny 18.00 rozkaz zniszczenia sprzętu i przedostawania się do Lwowa na własną rękę. 11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej był najwaleczniejszym z walecznych pułków artylerii w Kampanii Wrześniowej. Nawet u przeciwników z 7 DP (bawarskiej) i 1 DG zdobył podziw i uznanie za swój niezłomny duch bojowy i męstwo. 11 KPAL już po wojnie jako jeden z nielicznych otrzymał Order Virtuti Militari.
1 bateria – włączona do Armii „Kraków”, w GO „Boruta”. Wspierała ofiarnie 6 DP. Brała udział w I bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Kapitulowała wraz z całym zgrupowaniem 20 IX.
2 bateria – włączona do Armii „Kraków”, w GO „Boruta”. W pierwszych dniach września zaginął d-ca ppor. Walczak. Dowództwo objął jego zastępca por. rez. inż. Michał Witowski. 18 IX rozbita w bitwie pod Ulowem. Resztki kapitulują wraz ze zgrupowaniem 20 IX pod Tomaszowem Lubelskim.
3 bateria – po koncentracji w rejonie Bochni włączona do III dywizjonu.W trakcie działań utraciła dwa działony. Dwa pozostałe po reorganizacji pułku w Brzuchowicach włączono do 5 baterii.
4 bateria – 14 IX pozostawiona w Przemyślu dla wzmocnienia obrony. Kontuzjowany zostaje d-ca kpt. Dębiński (zm. w szpitalu w Przemyślu). Wieczorem dwa działony dołączyły do 5 baterii. Pozostałe dwa działony dołączyły również do 5 baterii w Brzuchowicach, gdzie 4 bateria została odtworzona. Dowódcą został por. Schodowski Józef. Po utracie 20 IX jednego działonu i śmierci por. Schodowskiego pozostałe trzy działony wcielono ponownie do 5 baterii.
5 bateria – ostatnia honorowa bateria pułku, w boju od początku działań skutecznie wspiera działania piechoty. M.in. wieczorem 17 IX artylerzyści baterii biorą udział w brawurowym natarciu na bagnety na niemiecki batalion zagradzający drogę do Brzuchowic. Bateria zniszczyła sześć czołgów npla i zestrzeliła jeden samolot. Zasadniczy skład baterii nie zmieniał się. Dołączały do niej działony z innych rozbitych i zagubionych baterii pułku. Na przykład 20 IX pod Hołoskiem bateria posiadała dziewięć dział (cztery własne, trzy z czwartej baterii i dwa z trzeciej. D-ca baterii kpt. Korabiowski został odznaczony VM.
6 bateria – od początku działań w boju. 19 IX w straży przedniej podczas próby marszu na Lwów. W tym dniu poległ jej d-ca kpt. Pietrzak. Dowodzenie baterią obejmuje ppor. Kowalewski Franciszek, wkrótce ciężko ranny.
7 bateria – traci jeden działon 17 IX w Lasach Janowskich. Ranny d-ca kpt. Hałaniewicz dostaje się do niewoli. Dowództwo obejmuje ppor. rez. Łastowski Marian. Po reorganizacji pułku w Brzuchowicach do baterii włączono działon z rozbitej 8 baterii.
8 bateria – 18 IX podczas samotnego marszu na Brzuchowice została zaskoczona w zasadzce pod Łoziną i rozbita przez piechotę nieprzyjaciela. Traci trzy działony. Ocalały działon włączono do 7 baterii.
9 bateria – nie dołączyła do pułku. Weszła w skład Grupy „Jarosław” ppłk Wójcika Jana. Została rozbita przez czołgi niemieckie 11.IX w rejonie Jarosławia.
Ze zgrupowania resztek pułku w Brzuchowicach i po boju o Hołosko część artylerzystów trafiła do niewoli niemieckiej, część została ogarnięta przez sowietów (odnalezieni na listach katyńskich). Niektórzy po licznych perypetiach przedostali się na Zachód, gdzie kontynuowali walkę z Niemcami. M.in. ppłk Obtułowicz dowodził 6 PAL-em w II Korpusie, a kpt. Korabiowski w 1940 roku dowodził 4 baterią Warszawskiego Pułku Artylerii Lekkiej w 2 DSP we Francji.

Żołnierze pułku

Obsada personalna pułku w latach 1921-1939:
Dowódcy pułku:

• ppłk Stanisław Sopotnicki – 1924
• ppłk dypl. Jagielski Rudolf – 1932
• płk Gruiński Władysław
• ppłk Czesław Obtułowicz – 1939

Zastępcy dowódcy pułku: (zmieniani co dwa lata):

• ppłk dypl. Czesław Szystowski
• ppłk art. Jan Bokszczanin (1928)
• ppłk dypl. Stefan Czerwiński
• ppłk dypl. Zdzisław Adamczyk (1932)
• ppłk dypl. Andrzej Czerwiński (od 1 I 1935)
• ppłk dypl. Włodzimierz Onacewicz
• ppłk Czesław Obtułowicz

Dowódcy I dywizjonu:

• mjr Mikołaj Alikow
• mjr Wacław Zielonka
• mjr Michał Romanowski

Dowódcy II dywizjonu:

• kpt. Józef Bauman
• mjr Władysław Bednarski
• mjr Kazimierz Lorenz
• mjr Paweł Bole
• mjr Kazimierz Lorenz

Dowódcy III dywizjonu:

• mjr Tadeusz Graff
• mjr Stanisław Ostapowicz
• mjr Henryk Grużewski
• kpt. Stanisław Stańkowski
• mjr Tadeusz Ostrowicz

Oficerowie pułku:

• kpt. Władysław Tryszczyło

Obsada personalna pułku we wrześniu 1939

• Dowództwo
  • dowódca – ppłk Czesław Obtułowicz
  • adiutant – kpt. Stanisław Stańkowski
  • oficer mobilizacyjny – kpt. Leonard Małaszyński
  • dowódca plutonu topograficznego – por. Marian Worwa
  • oficer łączności – ppor. Józef Schodowski
  • oficer zwiadu – ppor. Janusz Wodziński
  • oficer zwiadu – ppor. Tadeusz Wizmur
• I dywizjon (12 armat 75 mm.) – mjr Michał Romanowski
  • 1 bateria – kpt. Kazimierz Siekierski
  • 2 bateria – ppor. Eugeniusz Walczak
  • 3 bateria – por. Edward Makowski
• II dywizjon (12 armat 75 mm) – mjr Kazimierz Lorenz
  • 4 bateria – kpt. Józef Dębiński (Dembiński ?)
  • 5 bateria – kpt. Józef Jan Korabiowski
  • 6 bateria – kpt. Jan Pietrzak
• III dywizjon (12 haubic 100 mm.) – mjr Tadeusz Ostrowicz
  • 7 bateria – kpt. Sergiusz Hałaniewicz
  • 8 bateria – kpt. Tadeusz Bommer
  • 9 bateria – kpt. SAdam zpilczyński
• dowódca Oddziału Zbierania Nadwyżek – kpt. Jan Kwaśnica

Pułk zorganizował trzy plutony artylerii piechoty (po dwie armaty 75 mm), którymi dowodzili:

• por. Antoni Makowski (przy 48 pp)
• por. Władysław Bieliński (przy 49 pp)
• por. Adolf Wośko (przy 53 pp)

Polegli w kampanii wrześniowej i pomordowani w 1940

1. Czesław Pietrzak Jan, VM, kpt sł. st. art., d-ca 6/11 pal + 19 IX 39 Hołosko
2. Józef Stanisław Schodowski, VM, ppor.sł. st. art., of. łącz. 11 pal, potem d-ca 4/11 pal + 20 IX 39 Hołosko.
3. Józef Dębiński, kpt. sł. st. art., d-ca 4/11 pal, kontuzjowany + IX 39 w szpitalu w Przemyślu.
4. Antoni Franciszek Makowski, por. sł. st. art.,of 11 pal, d-ca plut. art. 48 pp + 13 IX 39 Krzywcza.
5. Kazimierz Władysław Lorenz, VM, mjr sł. st. art., d-ca II/11 pal + 21 IX 39 Stawki pod Lwowem, zamordowany przez NKWD
6. Rudolf Jagielski, ppłk dypl. st. sp. art., były d-ca 11 pal + 1940 Starobielsk, Charków
7. Zdzisław Adamczyk, ppłk dypl. st. sp. art., były z-ca d-cy 11 palu + 1940 Starobielsk, Charków
8. Jan Kwaśnica, kpt. sł. st. art. z I/11 pal, d-ca OZ + 1940 Starobielsk, Charków
9. Kazimierz Jan Siekierski, kpt. sł. st. art., d-ca 1/11 pal + 1940 Starobielsk, Charków
10. Edward Makowski (brat Antoniego), por sł. st. art., d-ca 3/11 pal + 1940 Starobielsk, Charków
11. Paweł Stanisław Fernezy, por.sł. st. st. art., of. łącz. sztab AD 11 KDP + 1940 Kozielsk,Katyń

Odznaczeni srebrnym krzyżem Orderu „Virtuti Militari” V klasy za wojnę 1918-1920

mjr Jan Antoni Filipowicz por. Roman Kostorkiewicz plut. Władysław Kufta kpr. Ludwik Pachel

ogn. Ludwik Purchla ogn. Kasper Szal kpr. Antoni Świerz

por. Stanisław Jan Turek por. dr Jan Wilusz kpr. Wojnarowicz

Przypisy

1. ↑ Dz. Rozk. M.S.Wojsk. z 31 grudnia 1930, Nr 36 poz. 473.
2. ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 1 z 26.06.1935 r. poz. 5.
3. ↑ Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów M.S.Wojsk. z 1937, Nr 16, poz. 202.
   
   
   We wrześniu 1939 sztandar zakopano w okolicach Brzuchowic.
   Do dziś nie został odnaleziony.